Làng Nghề Thuốc Nam Người Dao Thôn Yên Sơn, Xã Ba Vì

Làng nghề thuốc nam Yên Sơn có từ bao giờ? Điều gì khiến làng nghề thuốc nam người Dao phát triển và nổi tiếng như vậy? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết này nhé!

Làng nghề thuốc dưới chân núi Tản Viên

Thôn Yên Sơn, xã Ba Vì, huyện Ba Vì là một làng nghề thuốc nam người Dao nằm dưới chân núi Ba Vì. Nơi đây nổi tiếng với nghề làm thuốc Nam chữa bệnh.

Với vị trí địa lý kế bên Vườn Quốc gia Ba Vì – khu sinh thái lớn nhất huyện. Được thiên nhiên ưu đãi cho hàng trăm loại cây dược liệu quý. Các thế hệ người Dao ở đây đã nghiên cứu hơn 500 cây thảo dược. Từ đó phát triển nghề làm thuốc nam chữa bệnh cứu người.

Ở Yên Sơn, nhà nào cũng biết làm thuốc và có những bài thuốc đặc trị riêng. Các thế hệ con cháu trong nhà tiếp nối học nghề từ ông bà, bố mẹ đi trước.

Từ 6-7 tuổi, trẻ em trong thôn đã được người thân chỉ bảo về nghề. Bắt đầu từ những việc nhận diện cây thuốc, phụ giúp gia đình phân loại, đóng gói thuốc… Đến tuổi trưởng thành, thanh niên trai tráng vào rừng tìm cây thuốc, chế biến và bốc thuốc.

Việc truyền nghề thường được các gia đình ở đây thực hiện theo những giai đoạn như vậy.

Quá trình hình thành nghề thuốc

Theo chia sẻ của Lương y Lý Thị Mai – Chủ nhiệm HTX thuốc nam Ba Vì. Ban đầu người Dao làm thuốc để tự chữa bệnh cho mình và các thành viên trong gia đình. Sau đó là giúp những người bà con láng giềng.

Từ hiểu biết sâu sắc về công dụng đến tỉ lệ kết hợp, pha trộn các thảo dược. Người Dao ở đây đã xây dựng, bồi đắp cả một kho tàng tri thức về các bài thuốc nam. Kho tàng ấy được giữ gìn và truyền qua các thế hệ.

Theo truyền thống, người Dao chữa bệnh để cứu giúp, người được chữa trị sẽ đến tạ ơn thầy lang bằng lễ cúng tạ ơn tổ tiên. Về sau người Dao đi khắp trong và ngoài tỉnh để quảng bá về giá trị của thuốc nam gia truyền cũng như để kiếm kế sinh nhai.

Từ năm 2008, UBND xã Ba Vì thành lập Hợp tác xã Dịch vụ thuốc nam dân tộc Dao Ba Vì nhằm khai thác và bảo tồn hiệu quả tri thức dân gian về nghề thuốc nam cũng như bảo tồn nhiều loài dược liệu quý và đưa nghề thuốc truyền thống này phát triển, đem lại thu nhập ổn định cho người dân.

Kế thừa tri thức qua các thế hệ

Bài thuốc của người Dao chú trọng việc phòng bệnh. Các bài thuốc chữa bệnh theo bốn nguyên tắc là: trị bệnh, khỏi bệnh, chống tái phát và tiệt nọc bệnh. Vậy nên trong kho tàng có nhiều bài thuốc bồi bổ, nâng cao sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật. Đặc biệt là cho trẻ nhỏ, người già và phụ nữ sau sinh.

Trong các gia đình, ông bà, cha mẹ thường là người hàng ngày lên rừng tìm hái thảo dược. Con cháu được phân công sơ chế như phơi, sao vàng rồi sắc lấy nước làm thuốc. Từ đó dần nhận biết và phân biệt các loại thảo dược, công dụng cũng như cách chế biến.

Ngay trong mỗi gia đình người Dao, việc trao truyền nghề thuốc thường được các thế hệ đi trước gửi gắm cho nữ giới.

Lương y Lý Thị Mai, người nắm giữ kho tàng thuốc nam người Dao.

Lương y Lý Thị Mai được sinh ra và lớn lên trong gia đình người Dao giàu truyền thống chữa bệnh cứu người tại Ba Vì, Hà Nội.

Chủ nhiệm Hợp Tác Xã Thuốc Nam – Lương Y : Lý Thị Mai

Dưới chân núi Ba Vì, gia đình bà Lý Thị Mai chuyên làm nghề bốc thuốc chữa bệnh từ rất lâu đời. Từ nhỏ Lương y Lý Thị Mai đã theo bố lên rừng hái thuốc. Bà được chỉ từng cây thuốc, cây nào lấy lá, cây nào lấy thân, rễ, hoa… Được dạy cách bào chế cụ thể để làm sao phát huy cao nhất tính vị của các cây thuốc.

Bà thuộc từng cây, từng vị từ màu sắc, hình dáng cây, lá thuốc, thời điểm thu hái đến tính vị cũng như cách kết hợp các vị thuốc thành bài.

Quá trình hành nghề và phát triển các bài thuốc.

Năm 19 tuổi Lương y Lý Thị Mai chính thức được truyền dạy nghề bốc thuốc. Từ đó bà hàng ngày hái thuốc, bốc thuốc cho người bệnh ở vùng Ba Vì và các địa phương lân cận.

Lương y chia sẻ ngày xưa điều kiện thiếu thốn, người có điều kiện đến chữa bệnh thường biếu con gà, cân gạo, củ khoai để tỏ lòng biết ơn với thầy thuốc. Gia đình bà cũng thường xuyên trị bệnh giúp đỡ những người hoàn cảnh khó khăn.

Được thừa hưởng một kho tàng tinh hoa y học cổ truyền của người Dao và nhiều thế hệ trong gia đình truyền dạy. Với cái tâm người thầy thuốc, bà không ngừng nghiên cứu, tìm tòi học hỏi phát triển hoàn thiện để các bài thuốc có tác dụng tốt hơn, chữa được nhiều bệnh hơn.

Các bài thuốc gia truyền

Là người kế nhiệm bài thuốc gia truyền của gia đình và kinh nghiệm hơn nửa đời người bốc thuốc. Lương y Lý Thị Mai nắm giữ các bài thuốc có thể chữa trị đa dạng các loại bệnh như :

• Thoái hóa
• Thoát vị đĩa đệm
• Viêm đại tràng
• Đau nhức cơ xương khớp
• Viêm khớp
• Bệnh dạ dày
• Gan thận
• Vô sinh hiếm muộn
• Bệnh ngoài da
• Viêm xoang
• U xơ các loại

Ngoài ra bà còn hàng chục bài thuốc chữa bệnh hiệu quả khác. Bài thuốc của bà không cầu kỳ nhưng hiệu nghiệm và tiện dụng cho người bệnh.